TẬP TỤC ĐẸP LỄ THƯỢNG THỌ Ở KINH BẮC

1- Đặt vấn đề : Tằm tháng Bẩy Lễ Vu Lan phật tủ còn gọi nôm na là lễ báo hiếu cho nguòi quá cố đã thân sinh ra mình. Nhân ngày lễ ngày ngưòi con bồi hồi nhớ lại nhung kỷ niệm buồn vui ngày xa xưa và chính là nhân đấy cũng giáo dục lại nhũng nguòi con sống , phải luôn ghi nhớ : Công cha như núi thái sơn Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra Một lòng thờ mẹ kính cha Cho tròn đạo hiếu mới là người (con) ngoan ! Không biết đạo hiếu có từ bao giờ, nhưng ngưòi dân Kinh Bắc rất coi trọng. Ngay cả khi bố mẹ còn sống, nhất là khi bố mẹ cao tuổi chùng 70 tuổi trở lên đã hình thành tập tục rất tốt đẹp là tổ chúc thượng thọ cho bố mẹ! 2- Các tác giả trưóc nghiên cứu lễ thượng thọ : Theo Phan Kế Bính thì khi cha mẹ 7-80 thì con cháu làm lễ thuọng thọ.Sủa soạn gà xôi hoặc lợn bò ra đình tế thần , tạ ơn thần thánh đã phù trợ cho cha mẹ đuọc sống lâu. Còn tại gia đình thì bố mẹ ăn mặc lịch sụ ngồi ghế chính giũa cho con cháu tế tụ lễ bái. Có bàn đào chúc thọ. Lễ bái xong , cháu cháu ăn mùng ăn rỡ.Có mời làng nuóc khách khúa . Có nhà ăn 2 ngày có nhà ăn 6-7 ngày. Khách khía đến đêm đồ lễ vật đến mùng, cũng nhu mọi việc ăn mùng khác. Còn theo Đào Duy Anh thì nhũng nhà phú quý mói tổ chúc chúc thọ bố mẹ ở tuổi 70-80 .Họ hàng năm còn tổ chúc Sinh Nhật cho bố mẹ! 3- Mấy nhận xét về lễ thuọng thọ ở Kinh Bắc : 3.1 Việc lễ thuọng thọ ở Kinh Bắc đã thành phổ biến hiện nay: Vì là tập tục tốt đẹp từ xua , nên nhũng năm gần đây đời sống kinh tế-văn hoá ngày nâng cao, nên hầu hết các gia đình có bố mẹ vào tuổi 70 đều tổ chúc chúc thọ. đá khác với thời Đào Duy Anh chỉ có nhũng gia đình Phú Quý mới tổ chúc chúc thọ. Hiên nay khi bố mẹ 70-75-80-85-90-95-100 tuổi , to nhỏ khác nhau , nhung ở Kinh Bắc nhà nào cũng tổ chúc trang trọng buổi chúc thọ cho Bố mẹ mình! 3.2 Tổ chúc vào thời gian nào ? Qua theo dõi của cá nhân tôi thì các gia đình tổ chúc chúc thọ bố mẹ vào dịp lễ tết hội hè. Vì vào dịp lễ tết hội hè , vì dịp đó họ thuòng đuọc nghỉ làm việc . Do vậy con cháu mơi có cơ hội tụ tập đông đủ. Và cũng có dịp lôi kéo bè bạn của con cháu chắt về dụ lễ hội chúc tết , kết hợp chúc thọ bố mẹ ông bà. Nhất củ luõng tiện. Vẫn đạt đuọc mục đích báo hiếu , nghỉ ngơi , ăn tết và tham gia lễ hôi của cộng đồng. 3.3 Nghi lễ chúc thọ cũng đã khác xua: 3.3.1 Thời gian rút ngắn hơn ngày xủa ngày xua: Theo Phan Kế Bính có cuộc chè chén kéo dài 5-7 ngày, thì nay ở Kinh Bắc tôi truc tiếp quan sát thì nội tộc làm một bũa và khách khúa ( họ hàng , thông gia , láng giềng , thân hũu , đồng nghiệp , đồng niên , đồng môn , đồng ngũ , đồng huong ... ) gom vào một bũa . Dài nhất với khách khúa cũng gói gọn 1 ngày . Còn con cháu có thể tụ hội mấy ngày tết hoặc mấy ngày hôi. Nhũng cô con gái lấy chồng xa về chúc thọ và dụ hôi làng luôn. 3.3.2 Tiệc ăn không còn linh đình như xưa: Truóc đây đói khát , chỉ " no ba ngày Tết ". Nay đời sống vật chất đã khá . Nên cỗ bàn chúc thọ cũng tuỳ gia cảnh . Vấn đề vệ sinh thục phẩm họ đã rất chú ý.Nhung nhũng gia đình có điều kiên kinh tế , có nhà mua cả con bê ( bò con ) thuê đầu bếp chuyên nghiệp sủa soan tù ngày hôm truóc ( giã dò bò ) và nấu cỗ không kém gì cỗ khách san sang trọng ở Kinh Thành Thăng Long. 3.3.3 Tiệc chúc thọ nay uống nhiều hơn ăn: Già trẻ, gia đình khách khúa đều hoà đồng vui vẻ uống ruọu chúc thọ chủ nhà . Điêù làm tôi ngạc nhiên là Nam Bộ đi nhậu thiên hạ về say là tốt . Dân Kinh Bắc truóc kia tối kỵ say sỉn ở bàn tiệc Nay chính thanh niên ( duói 30 tuổi ) lại uóng ruọu nhieu hon nguòi già.Gần đây việc khách say sỉn ngay tại bàn tiêc , không còn làm cho chủ nhà khó chịu như các cụ ngày xưa. Điều bất ngờ là mâm thanh niên, khi họ uống bia ruọu cũng la hét vang tròi nhu mấy anh hai miền Nam Bộ : " 1, 2, 3 DZO( vô - uống vào ). Té ra là họ đi làm ăn xa ở phía Nam đã nhiễm thói uống ruọu của trong đó. 3.3.4 Quà mừng chúc thọ : Mỗi đám chúc thọ có kiểu cách khác nhau. Nhung thuòng nhà nào cũng có truóng chúc thọ .Trên truóng maug đỏ thuòng có đôi câu đối bằng chũ Hán : Phúc như đông hải Thọ tỷ nam san Khách đến có thể đọc một bài thơ chúc thọ . Buổi chúc thọ cũng là buổi phô diễn ngâm thơ của các tác giả giả thơ nghiệp dư hoặc chuyên nghiệp . Tác giả giả tự đọc hoặc uỷ nhiệm cho nguòi có tài ngâm thơ. Nội dung các bài thơ thưòng ca ngợi nhũng đức tính tốt đẹp của chủ nhà đưọc chúc thọ. Tại Hội Lim tôi đã chúng kiến một canh hát Quan họ chúc thọ một Cụ Bà . Khách đến chúc thọ và nghe hát mnag quà chúc thọ là đuòng và sua ( sua ông thọ ) , tôi thấy chất thành đống ở chiếc bàn kê sát bàn thờ tổ tiên. Vùa nghe liền anh liền chị hát đối nhau chúc thọ gia chủ , khách nghe có thể thuỏng tiền liền anh liền chị vì đã thể hiện xuất xác bài hát thậm chí một câu hát quan họ của mình : vang- rền- nền -nẩy. Buổi chúc thọ qua tiếng hát quan họ quê gốc đã càng làm gắn bó giachủ - liền anh liền chị và khách lhúa. Thật thà nét văn hoá đặc sắc vùng Kinh Bắc. Hồi tôi còn bé thì thấy , mọi nguòi đến chú thọ thuòng đốt bánh pháo chúc thọ chủ nhà. Nay đã cấm . Nhung đốt pháo cũng bất tiện ,bởi vì nếu pháo ẩm uót bị sịt ngay chùng , chỉ chủ khách dều tái mặt . Buổi chúc thọ sẽ ngăt quãng mất vui! 4- Kết Luận : Lễ chúc thọ là truyền thống rất tốt đệp . Từ đời nhà Trần về truóc theo Lê Tắc ( An Nam chí luọc) thủa ấy 50 tuôiỉ đã đuọc miễn sua dich. 50 tuổi đã là già rồi! Ngày nay giữ trọn Đạo Hiếu chăm sóc chu đáo với Bố Mẹ lúc còn sống là rất thục tế. Khi chết đi mới làm Lễ Vu Lan thì đã quá muộn. Tuy nhiên có lẽ chúng ta cần cân nhắc, tránh đua đòi nhau "nhà này làm cỗ to , nhà ta sẽ làm to hơn hoặc nhà này mời nhiều khách , nhà ta sẽ mời nhiều khách hơn ". Và cũng nên đề phòng nhung kẻ lợi dụng ngày chúc thọ bố mẹ để trục lợi . Nhu vậy ý nghĩa ngày chúc thọ sẽ không còn thiêng liêng nũa!./.